Հոգեբանական խորհրդատվությունը հոգեբանական աջակցության և հոգեթերապիայի ձևերից է, որը իր էությամբ կիրառական է, գործում է իրավական դաշտում և իրականացվում է մասնագիտական որակավորում ունեցող անձի կողմից:
Հոգեբանական խորհրդատվություն իրականացնելու անհրաժեշտ պայմաններն են`
այցելուի ներկայությունը,
այցելուի կյանքում հոգեբանական խնդիրների առկայությունը, որը դիտվում է այցելուի, կամ իրեն շրջապատող անձանց կողմից,
կամավոր ցանկությունը լուծել այդ խնդիրը:
Հոգեբանական խորհրդատվությունը` խորհրդատուի և այցելուի համատեղ գործունեությունն է նպատակաուղղված դեպի այցելուի սեփական խնդրի էության գիտակցմանն ու լուծումների որոնմանը: Խորհրդատվության ընթացքում խորհրդատուն շեշտադրում և հենվում է այցելուի ներքին հնարավորությունների, նրա ներուժի վրա: Խորհրդատվությունը իրականացվում է գաղտնապահ (կոնֆիդենցիալ) միջավայրում:
Այսպիսով` հոգեբանական խորհրդատվությունը տարբերվում է հոգեբանական այլ աջակցության ձևերից նրանով, որ այցելուին տրվում է ավելի ակտիվ դեր սեփական խնդիրների լուծման գործընթացում:
Հոգեբանական խորհրդատվության նպատակն է այցելուի մոտ ապահովել դրական ինքնազգացողություն, ձևավորել մարդկանց հետ արդյունավետ հաղորդակցվելու ունակություն և բերել նրան այն <<կետին>>, որից այցելուն կվերցնի իր վրա պատասխանատվություն սեփական անձի զարգացման համար` գիտակցաբար ընդլայնելով իր վարքային դրսևորումները, մշակելով վարքագծի այլընտրանքային եղանակներ, և վերջապես կարողանալ արդյունավետ որոշումներ կայացնել ստեղծված իրավիճակներում և պատասխանատվություն կրել իր որոշումների համար: Խորհրդատվության արդյունքում ձևավորվում է մեծ թվով վերբալ (խոսքային) և ոչ վերբալ հիմնավորումներ առաջացնելու կարողություն, ինչը ապահովում է արդյունավետ հաղորդակցվելու հնարավորություն ինքն իր և միջավայրի հետ հաշվի առնելով մշակութային առանձնահատկությունները ու փոփոխվող իրավիճակները: Օրինակ` քիչ չեն մարդիկ, ովքեր լուրջ սթրեսային ապրումներ են ունենում, երբ անհրաժեշտ է լինում փոխել իրենց աշխատանքը, բնակավայրը, սովորույթները և այլն:
Հոգեբանական խորհրդատվության դասակարգումը
Ցանկացած դասակարգում, բաժանում, որպես կանոն, պայմանական է և կատարվում է ուսումնասիրման հարմարավետության նպատակով: Այդ իսկ պատճառով հոգեբանական խորհրդատվությունը փորձենք բաժանել երկու մեծ խմբերի`
1.Անհատական հոգեբանական խորհրդատվությունը
2.Խմբային հոգեբանական խորհրդատվությունը
Անհատական հոգեբանական խորհրդատվությունը նպատակաուղղված է հետևյալ խնդիրների` անձի զարգացման, ներանձնային կոնֆլիկտների, վախերի, հոգեբանական տրավմաների, միջանձնային խնդիրների բացահայտմանն ու լուծմանը:
Խմբային հոգեբանական խորհրդատվության նպատակն է ներխմբային խնդիրների բացահայտումն ու շտկումը, ինչպես նաև խմբում ներգրավված անձանց միջոցով և իրենց իսկ համար կորպորատիվ մշակույթի ձևավորումն ու զարգացումը: Հակասոցիալական և դրանից բխող օրինախախտ վարքի դրսևորման պատճառ կարող է հանդիսանալ տարբեր բնույթի խնդիրներ (ամուսնական, ընտանեկան և կազմակերպչական): Խմբային խորհրդատվությունը կարելի է դասակարգել, ելնելով տվյալ խմբի ներկայացուցիչների և իրենց խնդրի բնույթից.
Ամուսնական խորհրդատվություն`
· ամուսնական միջանձնային խնդիրներ,
· սեռական խնդիրներ,
· ապահարզաններից առաջ և հետո իրավիճակներ,
· ընդհանուր ամուսնական կոնֆլիկտներ
Ընտանեկան խնդիրներ`
· ընտանեկան կոնֆլիկտներ,
· միջանձնային խնդիրներ` ծնողներ-զավակներ, հարազատներ,
· հոգեբանամանկավարժական խնդիրներ
Կազմակերպչական և ուսուցողական խնդիրներ`
· կադրային քաղաքականություն
· խմբի (կազմակերպության) իմիջի ձևավորում,
· աշխատանքի արտադրողականության բարձրացում
· թիմի կայացում
· արդյունավետ հարաբերությունների ձևավորում գործընկերների հետանձի զարգացման արդյունավետ հաղորդակցման և գործարարական հմտությունների ձևավորում և զարգացում, որը ընդունված է անվանել թրեյնինգային գործունեություն:
Անհատական հոգեբանական խորհրդատվություն
Անհատական հոգեբանական աշխատանքը` հոգեբանի մասնակցությամբ հատուկ աշխատանքի ձև է, որի նպատակն է բարելավել այցելուի կյանքի որակը: Հոգեբանի հետ զրույցի ընթացքում այցելուն ավելի լավ է սկսում հասկանալ ինքն իրեն` սեփական ապրումներն ու տրամադրությունը, այս կամ այլ իրավիճակներում իր կողմից հակազդման բնույթն ու էությունը, ցանկություններն ու կարիքները:
Որպես կանոն հոգեբանական խորհրդատվությունը իրականացվում է հոգեբանի հետ կանոնակարգված հանդիպումների ձևով, որտեղ քննարկվում են այցելուին հուզող թեմաներ ու իրավիճակներ: Այդ հանդիպումները այցելուին հնարավորություն են տալիս բարելավել իր կյանքի որակը` հետզհետե տեսանելի փոփոխություններ մտցնելով իր որոշումներում և վարքի դրսևորումներում:
Հոգեբանական խորհրդատվությունը կարող է օգտակար լինել բոլոր այն անձանց համար, ովքեր տվյալ պահին ունեն հոգեբանական խնդիրներ.
· անվստահություն
· բարդ հարաբերություններ և կոնֆլիկտներ այլոց հետ
· անհարմարություն հաղորդակցվելիս
· տագնապ, սթրես, դեպրեսիա
· հոգնածություն և անտրամադիր վիճակ
· անբավարարվածություն սեփական կյանքով
· անլիարժեքության զգացում
· հարաբերությունների խզում
· հարազատների և սիրած անձանց կորուստ և այլն:
Որպես կանոն հոգեբանական խորհրդատվությունը օգնում է`
· հասկանալ, թե ինչ է կատարվում այցելուի կյանքում
· բարդ իրավիճակներում արդյունավետ որոշումներ կայացնել
· դարձնել վարքի դրսևորումները ավելի արդյունավետ
· հաղթահարել հոգեբանական բարդությունները
· վստահել սեփական ուժերին
· իրականացնել սեփական հնարավորություններն ու ներուժը
և վերջապես հոգեբանական խորհրդատվությունը նպաստում է անձի զարգացմանը, անձնական աճին:
Անհատական հոգեբանական խորհրդատվության բնորոշումները բավականին շատ են: Ուշագրավ է այցելուակենտրոն փիլիսոփայության հենքի վրա ձևավորված հոգեբանական աջակցման ուղղությունը:
Այցելուակենտրոն թերապիայի հիմնադիր ամերիկյան հոգեթերապևտ Կ. Ռոջերսը առանձնացրել է այս ուղղությամբ երեք հիմնական սկզբունքները`
1.Ամեն անձ անկասկած և անվերապահորեն իրենից արժեք է ներկայացնում, ինչը կարևորման և հարգանքի է արժանի:
2.Ամեն անձ ի վիճակի է պատասխանատվություն վերցնել իր վրա:
3.Ամեն անձ իրավունք ունի ընտրել արժեքներ և նպատակներ, ինքնուրույն որոշումներ կայացնել:
Այսպիսով` հոգեբանական խորհրդատվության բնորոշումը իր մեջ պարունակում է խորհրդատուի հենքային վերաբերմունքի, մոտեցման կանոնը մարդու նկատմամբ ընդհանրապես, և այցելուի նկատմամբ մասնավորապես: Խորհրդատուն պետք է ընդունի այցելուին որպես եզակի, ինքնուրույն անհատի, որը ունի ազատ ընտրության, ինքնորոշման, սեփական կյանքով ապրելու իրավունք: Առավելապես կարևոր է ընդունել, որ ցանկացած ներշնչում, ճնշում խանգարում է այցելուին վերցնել պատասխանատվություն իր վրա և որոշում կայացնել սեփական խնդիրը լուծելու համար:
www.hogeban.info